‘राष्ट्रपति नआएपनि संविधान जारी हुन्छ भनेर रामवरणलाई बाध्य पार्नुभएको थियो’

त्यसबेला सुवास नेम्वाङ संविधानसभाको अध्यक्ष हुनुहुन्थेन भने वर्तमान नेपालको संविधान दोस्रो संविधानसभाबाट पनि जारी हुन सक्ने थिएन ।

पहिलो संविधानसभालाई अन्तर्राष्ट्रिय स्वार्थका कारण योजनाबद्ध रूपमा असफल गराइयो । दोस्रोपटक आयोजित संविधानसभालाई असफल गराउन फेरि त्यही खेल भिन्न तरिकाबाट शुरू भयो । तत्कालीन प्रधानमन्त्री सुशील कोइरालालाई अविश्वासको प्रस्तावबाट हटाएर राष्ट्रिय सहमतिको सरकार बनाउने नाममा त्यो विषय अगाडि बढाइएको थियो । जसलाई संविधानसभा बैठकमा डा.बाबुराम भट्टराईले प्रस्ताव गर्नुभएको थियो । उहाँको प्रस्तावको समर्थनमा प्रचण्ड, झलनाथ खनाल र माधव नेपालले सम्बोधन गर्नुभएको थियो ।

त्यसलगत्तै बसेको एमाले स्थायी कमिटीको अनौपचारिक बैठकमा राष्ट्रिय सहमतिको सरकार बनाउने प्रस्ताव अगाडि सारियो । तर, पछि स्वयं झलनाथ खनाल र माधव नेपालले संविधानसभामा आफूहरूले व्यक्त गरेको विचार गलत रहेको स्वीकार गर्दै यो संविधान जारी हुन नदिने षड्यन्त्र भनेपछि बैठकले त्यो प्रस्तावलाई अस्विकार गर्‍यो ।

त्यसपछि प्रचण्डले पनि आफूलाई 'करेक्सन' गर्नुभयो । यसरी संविधानसभाबाट संविधान जारी हुन नदिने दोस्रो विदेशी चलखेल असफल भयो । यो घटना २०७२ साल साउनको पहिलो हप्तामा घटेको थियो । 

संविधान जारी हुन नदिने तेस्रो र अन्तिम विदेशी चलखेल भदौदेखि तीव्र गतिमा शुरू भयो । संविधानसभा अध्यक्षलाई विदेशी खेलबारे जानकारी भएपछि जुनसुकै हालतमा संविधान जारी गर्न उहाँको सक्रियता अगाडि बढ्यो । भदौको दोस्रो सातासम्ममा संविधान जारी गर्ने तयारी अन्तिम अवस्थामा पुग्यो । त्यसपछि  संविधान जारी गर्ने विषयलाई असफल बनाउन राष्ट्रपति रामवरण यादवलाई प्रयोग गर्ने खेल शुरू भयो । तर, यो सबै जानकारी संविधानसभा अध्यक्षलाई गुप्तरूपमा भइरहन्थ्यो ।

अध्यक्षले धैर्यतापूर्वक संविधानसभाको बैठकबाट नेपालको संविधान जारी गर्ने प्रक्रिया सबै पूरा गराउनुभयो । त्यसपछि राष्ट्रपतिलाई संविधानसभाबाट संविधान जारी गर्ने सहमतिका लागि अनेकपटक अनुरोध गर्नुभयो । राष्ट्रपतिले सिंगो तराईका राजनीतिक पार्टीहरू तयार नभएको तर्क दिँदै संविधान जारी गर्न मानिरहनुभएको थिएन । आफ्ना विनम्र प्रयत्नहरू असफल भएपछि पनि संविधानसभा अध्यक्षले आश्विन २ गते राष्ट्रपति भवन गएर यो युगीन महत्त्वको ऐतिहासिक अवसर नगुमाउन राष्ट्रपतिलाई अनुरोध गर्नुभयो ।

राष्ट्रपतिलाई यो पनि जानकारी गराउनुभयो कि उहाँ नआए पनि संविधानसभाबाट नेपालको संविधान जारी हुनेछ । संविधान जारी गर्ने पूर्ण अधिकार संविधान सभालाई नै रहेको पनि राष्ट्रपतिलाई जानकारी गराउनु भयो । उहाँ फर्केर निवास आएपछि राष्ट्रपतिले फोन गरी संविधान जारी गर्ने ऐतिहासिक कर्तव्य मैले पूरा गर्छु भनेर जानकारी गराउनुभएको थियो । सोहीअनुसार २०७२ साल आश्विन ३ गते  नेपालको संविधान जारी भयो । 

म आज सम्झन्छु, ठीक समयमा ठीक निर्णय गर्ने त्यो बौद्धिकता र साहसी व्यक्तित्वसहितको सुवास हुनुहुँदैनथ्यो भने त्यस समयमा अकल्पित घटना पनि हुनसक्ने थियो । कमरेड एवं सहयोद्धा तथा नेपाली जनताका प्रिय नेता सुवास लाल सलाम ! तपाईं नेपाली जनताको मनमा युगौंयुगसम्म बाँचिरहनुहुनेछ !!