लुम्बिनी प्रदेशका चार उपमहानगरपालिका मध्ये बुटवल उपमहानगरपालिकाको प्रमुखमा नेपाली कांग्रेस र नेकपा (एकीकृत समाजवादी) दुवैले दाबी गरेका छन् । 

गठबन्धनको बलमा एमालेको किल्ला भत्काउने रणनीतिमा रहेको गठबन्धनमा नेकपा एसले एमालेले जितेको बुटवल आफूहरूले पाउनुपर्ने दाबी गरेको हो ।

गठबन्धन नै बनाएर होमिँदा पनि बुटवलमा एमालेलाई हराउन भने निकै मुस्किल छ । पाँच वर्षअगाडि कांग्रेस र माओवादीले गठबन्धन गरेर चुनाव लड्दा पनि एमाले एक्लैले विजयी झण्डा फहराएको थियो ।

बुटवल नेकपा एमालेका उपाध्यक्ष तथा पूर्व अर्थमन्त्री विष्णु पौडेलको निर्वाचन क्षेत्र तथा गृहनगर हो । सोही कारण एमालेलाई पनि बुटवल प्रतिष्ठाको विषय छ ।

सत्ता गठबन्धनलाई बुटवलमा साझा उम्मेदवार तय गर्न निकै मुस्किल छ । कांग्रेसको संस्थापन पक्ष नेकपा एसलाई छाड्न तयार भए पनि संस्थापनइतर (डा. शेखर कोइराला) पक्ष त्यसका लागि तयार भएको छैन ।

बुटवल नगरमा ३ कार्यकाल सभापति र यसअगाडि मेयरको उम्मेदवार रहेका खेलराज पाण्डेले यसपटक पनि उम्मेदवारी दिने गरी एक वर्षदेखि तयारी गरिरहेका छन् । भर्खरै बनेको दललाई बुटवल उपमहानगरको प्रमुख पद छाड्न नहुनेमा कांग्रेसका बहुसंख्यक नेता एकमत छन् ।

त्यसो त बुटवलमा नेकपा एसको खासै प्रभाव छैन । अघिल्लोपटक एमालेले जितेको स्थान भएकै आधारमा एसले दाबी गरेको देखिन्छ । नेकपा एस एमालेबाटै विभाजित भएर बनेको पार्टी हो ।

नेकपा एसले टिकट पाएमा पार्टीका रूपन्देही इञ्चार्ज बालकृष्ण चापागाईं र अध्यक्ष राजु गुरुङमध्ये एकजना उम्मेदवार बन्ने देखिन्छ ।

अर्कातर्फ गठबन्धनभित्र मतभारको हिसाबले पहिलो पार्टी भएकाले आफूहरूले पाउनुपर्ने दाबी कांग्रेसले गरेको छ । 

कांग्रेस नेताहरूको बोली सुन्ने हो भने स्पष्ट दुईमत देखिन्छ ।

कांग्रेस रूपन्देहीका सभापति रामकृष्ण खाँण केन्द्रको निर्देशनअनुसार अगाडि बढ्ने बताउँछन् । उनी गृहमन्त्री बालकृष्ण खाँणका सहोदर भाइ हुन । 

तर, खाँणको भनाइ मान्न पाण्डे तयार छैनन् । ‘बुटवल कांग्रेसले छाड्ने कुरा कल्पना पनि गर्न सकिँदैन,’ नगर सभापति पाण्डेले लोकान्तरसँग भने, ‘यो हल्ला मात्र हो । सबैलाई उचित व्यवस्थापन होला । अहिले कांग्रेसप्रति जुन लहर आएको छ, त्यो बुटवलका लागि कांग्रेस अग्रसर हुनु भन्ने संकेत हो ।’ 

पाण्डेसँगै कांग्रेसबाट क्षेत्रीय सभापति हरि लम्साल पनि मेयरका आकांक्षी छन् । 

नगर सभापति पाण्डेलाई कमजोर बनाउन संस्थापनइतर समूहकै अर्का आकांक्षी हरि लम्साललाई अगाडि सार्ने वा नेकपा एसलाई छाड्ने रणनीतिमा गृहमन्त्री बालकृष्ण खाँणसहित संस्थापन पक्षका नेताहरू रहेको कांग्रेसकै एक नेताले बताए ।

पाण्डेका तुलनामा लम्साल कार्यकतामाझ कम भिजेका नेतामा पर्छन् । 

मेयर र उपमेयर कांग्रेस वा एस जसले पाए पनि उपमेयर भने आफूले पाउनुपर्ने दाबी नेकपा (माओवादी केन्द्र)को छ ।

गएको निर्वाचनमा मेयरमा नेकपा एमालेका शिवराज सुवेदीले २३ हजार २४९ र कांग्रेसका खेलराज पाण्डेले २० हजार ८५१ ल्याएका थिए । सुवेदी र पाण्डेको मत २ हजार ३९८ को अन्तर थियो ।

त्यस्तै उपमेयरमा एमालेकी गुमादेवी आचार्य र माओवादी केन्द्रका जगतबहादुर पोखरेलको भने १० हजारभन्दा बढी अन्तर पर्‍यो । 

आचार्यले २५ हजार ३०१ ल्याउँदा पोखरेलले १४ हजार ७९२ मत मात्र ल्याएका थिए । १९ वडा रहेको बुटवलमा १४ वटा एमाले र ४ वटामा कांग्रेसले जीत निकालेको थियो । माओवादीले एउटा पनि जित्न सकेन् । 

नेकपा एमाले पार्टी विभाजनले खासै असर नगरेको भन्दै आक्रामक रूपमा निर्वाचनमा होमिएको छ । तर, यो पटकको निर्वाचन जित्न सबैले रुचाएको र कार्यकर्तामाझ भिजेको उम्मेदवार छान्न एमालेसामु चुनौती छ ।

बुटवलमा व्यवसायसँगै राजनीतिमा होमिएका गोपाल राना, बाबुराम भट्टराई र हालकै मेयर शिवराज सुवेदी नेतृत्वका लागि आकांक्षी छन् ।

एमाले बुटवलमा आफ्नो विरासत गुमाउन चाहँदैन । एमालेले २०५६ देखि कुनै निर्वाचन बुटवल गुमाएको छैन । बुटवलमा एमालेको बलियो संगठन छ । 

एमाले रूपन्देहीका अध्यक्ष तेजेन्द्र केसीले बुटवलमा एमालेको संगठन बलियो भएकाले जुनसुकै गठबन्धन आए पनि सहजै जित्ने दाबी गर्छन् ।

पार्टी विभाजनपछि पनि बुटवलमा एमाले सग्लो रहेको उनले बताए ।

‘जति माधव नेपालको पार्टीमा लागेका छन्, त्यो भन्दा बढी नेकपा हुँदा समाहित माओवादीका नेताहरू एमालेमै छन्,’ केसीले भने ।

१९ वटा वडा रहेको बुटवलमा २४ हजार मतदाता बढेका छन् । गएको निर्वाचनमा ६६ हजार ९० मतदाता रहेको बुटवलमा अहिले ९० हजार ६७ पुगेका छन् । 

बहालवाला मेयरका अलावा एमालेबाट को–को आकांक्षी ?

एमाले रुपन्देहीका पूर्व जिल्ला उपसचिव गोपाल राना बुटवलका प्रतिष्ठित होटल व्यवसायी हुन् । रानाका दुईवटा स्टार होटल सञ्चालनमा छन् ।

एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओली बुटवल आउँदा उनै रानाको होटलमा बस्ने गरेका छन् । व्यवसायसँगै राजनीतिमा लागेका राना अध्यक्ष ओलीसँग निकट छन् । हालै एमालेले रानालाई प्रदेश कमिटी सदस्य मनोनयन गरेको छ । 

अघिल्लो निर्वाचनमै धेरै टिकट पाउने बताइएका राना अन्तिम समयमा आएर ‘रिङ आउट’ भएका थिए । उनले आफूलाई पार्टीले अगाडि सारे चुनाव जितेर नयाँ भिजनका साथ काम गर्ने बताउँदै आएका छन् ।

युवा र जनजाति पृष्ठभूमिका कारण उनलाई बलियो उम्मेदवारका रूपमा हेरिएको छ ।

एमालेमा एउटा समूहले बाबुराम भट्टराईलाई मेयरको उम्मेदवार बनाउन लबिङ गरिरहेको छ ।

भट्टराई पार्टी पंक्तिमाझ बौद्धिक व्यक्तित्वका रूपमा परिचित छन् भने उनको सन्तुलित भूमिकालाई धेरैले मन पराउने उनलाई नजिकबाट चिन्नेहरू बताउँछन् ।

एमालेका एक जिल्ला नेताले बुटवलमा पात्र परिवर्तन गरे चुनाव जित्न कुनै गाह्रो नभएको बताए । 

अघिल्लो निर्वाचनमा पनि मेयरको दौडमा रहेको भट्टराईले १३ वर्षको हुँदादेखि नै राजनीतिप्रति चासो राख्न थालेका थिए । पार्टीका नेताहरू भूमिगत कालमा उनी बसेकै भाडाको घरमा आउने जाने क्रम चल्दा उनमा पार्टीमा काम गर्ने इच्छा बढ्दै गयो । फलस्वरूप २०३६ सालदेखि उनी कम्युनिष्ट पार्टीमा आवद्ध भए । 

लामो समय उनले व्यवसाय सेक्टरमा रहेर काम गरे भने पार्टीको जिल्ला कमिटी हुँदै हाल प्रदेश कमिटी सदस्य छन् ।

नेपाल औषधि व्यवसायी संघका पूर्व राष्ट्रिय अध्यक्ष भट्टराईले पार्टीको केन्द्रीय स्वास्थ्य विभागमा रहेर पनि काम गरे । 

त्यस्तै उनले बुद्धिजीवी परिषद्मा रहेर पनि काम गरे । भट्टराई ३५ वर्षको उमेरमै औषधि व्यवसायी संघको केन्द्रीय अध्यक्ष बनेका थिए । पार्टीमा धेरैले उनलाई बौद्धिक व्यक्तित्व भनेर चिन्ने गर्छन् । 

सबैसँग सन्तुलित व्यवहार गर्ने भएकाले विपक्षीको मत तान्न सक्ने क्षमता पनि भट्टराईमा रहेको पार्टीका कतिपय नेताहरू बताउँछन् । भट्टराई राष्ट्रिय सभा सदस्य गोपाल भट्टराईका सहोदर भाइ हुन । 

दुवै समूहले बुटवलको चुनावलाई प्रतिष्ठाको विषय बनाएकाले आगामी निर्वाचनमा रोचक प्रतिस्पर्धा हुने देखिएको छ । 

बहालवाला मेयर शिवराज सुवेदीले पनि आफू दोहोरिने बताउँदै आएका छन् । आफूले अगाडि सारेका योजनाहरू सफल बनाउन पुनः एक कार्यकाल आफूलाई सेवा गर्न दिनुपर्ने उनको भनाइ छ ।