सुगठित र लोभलाग्दो शरीर कसलाई मन नपर्ला । महिलाको कोकाकोला शरीर देखेर मक्ख पर्ने पनि त्यतिकै हुन्छन् । आफ्नो शरीरलाई कस्तो बनाउने आफ्नै हातमा हुन्छ । पहिला–पहिला मोटाइएन भने खाना नपुगेको भनेर सबैले चासो राख्थे । शहर छिरेको छोरो गाउँ फर्किंदा मोटाएर डम्म पेट हालेर फर्किंदा सबै अभिभावक मक्ख पर्थे र छोराले राम्रो प्रगति गरेको सम्झन्थे ।

तर अहिले समय फेरिएको छ । पेट लाग्नु र धेरै मोटाउनु स्वास्थ्यका लागि धेरै नै हानिकारक छ भन्ने कुरा बुझ्न थालिएको छ । जिम खानामा व्यायाम गर्नेको लर्को लाग्न थालेको छ । महिला होस् या पुरुष, युवा होस् या युवती सबै समूहका शहरवासी देख्न सकिन्छ । आकर्षक शरीर बनाएर आफूलाई मनपर्ने गीतमा ट्रेडमिलमा नाचेर भाइरल हुने ट्रेन्ड पनि त्यतिकै बढेको छ । केही वर्ष अगाडि कतैकतै मात्र देखिने जिमखाना पछिल्लो समय टोलटोलको गल्लीगल्लीमा खुल्न थालेका छन् ।

शारीरिक सुगठन बनाउन र स्वास्थ्यका निम्ति गरिने व्यायाममध्ये जिम एक हो । जिमले शरीरको मेटाबोलिजम अर्थात् खानालाई शक्तिमा परिणत गर्ने प्रक्रियालाई राम्रो बनाउँछ । सामान्यतया सबै उमेर समूहले व्यायाम गर्न मिल्छ तर जिममा गएर प्रशिक्षक सल्लाहअनुसार विधा रोज्नुपर्ने हुन्छ । व्यायाम जानु अगाडि विज्ञको राम्रो सल्लाह लिएर शुरू गर्नु बुद्धिमानी हुन्छ ।

सबैजसो जिमखानामा प्याकम प्याक ग्राहक देख्न सकिन्छ । शहरमा बस्नेको विकराल समस्या भनेको मोटोपन देखिएको छ । गाउँमा जस्तो शारीरिक कसरत हुने काम शहरमा बस्नेको नहुने र खानामा पनि स्वच्छता नहुँदा जिम जानुपर्ने बाध्यता धेरैमा बढेको छ । बिहान–बिहानै उठेर ट्रेडमिलमा दौडने र फलाम उचालेर शरीर कसिलो बनाउने मात्र होइन, शरीरको वजन घटाउने र बढाउनेको होडबाजी नै चलेको छ । हामीले यहाँ चर्चा गर्न लागेको विषय पनि जिम गर्दा के–कस्ता परिकार खान हुने र के–कस्ता खानालाई बहिष्कार गर्ने भन्ने विषयमा छ ।

के–कस्ता डाइट प्लानमा बसेर जिम गर्दा आफ्नो उद्देश्य प्राप्त हुन्छ भन्ने विषयमा पनि पहिला नै सचेत भएर रहनुपर्छ । आफ्नो प्रशिक्षकसँग आफ्ना समस्या, स्वास्थ्य अवस्था, जिम जानुको उद्देश्यबारे सबैकुरा स्पष्टरूपमा राख्नुपर्छ । कतिपयले यूट्युब हेरेर जिम गरेको पनि देख्न सकिन्छ, त्यसलाई पूर्णरूपमा नराम्रो त भन्न मिल्दैन तर सही तरिका अपनाउन गाह्रो हुने हुनाले विज्ञको सल्लाह लिनु उत्तम हुने कुरा कागेस्वरी मनोहरा नगरपालिका–७ खहरेचोकमा अवस्थित मेटल फिटनेसका प्रमुख प्रशिक्षक राजिन आचार्य बताउँछन् ।

उनी थप्छन्, जिम गर्दा धेरै कुरामा ध्यान पुर्‍याउनुपर्छ । आफ्नो खुशीले गरेको जिमले शरीर बनाउनुभन्दा बिग्रने र घाइते हुने डर हुन्छ । डाइट प्लानमा पनि त्यतिकै ध्यान दिनु जरुरी हुन्छ । सकेसम्म बिहान गरेको व्यायाम उत्तम मानिन्छ र व्यायाममा जानु अगाडि केही खानेकुरा र पर्याप्त मन तातो पानी पिउनु राम्रो हुन्छ ।

आफ्नो कसरतभन्दा कम्तीमा १ घण्टा अगाडि केही स्वस्थ कार्बोहाइड्रेटहरू लिँदा शरीरमा तागत बढ्छ र आफूले चाहेअनुसार जिम गर्न शक्ति आउँछ । पोषण र व्यायामको तालमेल मिलाउन सके मात्र नतिजा राम्रो आउने उनको भनाइ छ ।

प्रि वर्कआउट र पोस्ट वर्कआउटपछि खानेकुरा खाने विषयमा पनि ध्यान दिनु त्यतिकै जरुरी हुन्छ । बडी बिल्डिङ बनाउने उद्देश्यले जिम शुरू गरेको मान्छेले बिहानदेखि बेलुकासम्म प्रशिक्षकले दिएको डाइट प्लान फलो गर्नु जरुरी हुन्छ । वजन घटाउनका लागि जिम शुरू गरेको हो भने फास्ट फूड, जङ्ग फूड, चिनी, मैदा, चिल्लोपदार्थ त्याग्दै जान सक्नुपर्छ । बोइल गरेको चिकन, गेडागुडी, स्प्राउट, सलाद, आभोगाडो, माछा, सागपात, गेडागुडी, अन्डाको सेतो भाग, फलफूल, ड्राइनट्स जस्ता प्रोटिनयुक्त खानेकुरा लिनु उत्तम हुन्छ ।

धेरै क्यालोरी पाइने खानेकुरा कम गर्दै जाने र एकैपटक धेरै खानेकुरा खानु राम्रो हुन्न । पटक–पटक गरेर थोरैथोरै मात्रामा लिएको खानेकुराले फाइदा पुर्‍याउँछ । व्यवस्थित र योजनावद्ध रूपमा प्रशिक्षकको निर्देशनअनुसार गरिएको जिमले कसैलाई पनि बेफाइदा पुर्‍याउँदैन । जिमशालाभित्र पनि धेरै विधा हुन्छ र शरीरको तौल घटाउने हो कि बढाउने हो सबैको फरक–फरक व्यायाम हुने हुँदा राम्ररी बुझेर मात्र शुरू गर्नुपर्छ ।

जिम जाने बित्तिकै तत्काल परिणाम देखिन्छ भन्ने धेरै अपेक्षा गर्नुभएन । यसको नतिजा निश्चित समयपछि देखिन थाल्छ । छिटो परिणाम खोज्दा यसले नकारात्मक असर समेत गर्न सक्छ । ईनर्जीबार, स्पोर्टस ड्रिंक, फिस ओएल, जैतुनको तेल, सूर्यमुखी फूलको दाना, बदाम, केरा, होल ग्रेन सेरेल्स, दही, मुस्ली जस्ता खानेकुरा पनि नियमित जिम गर्नेका लागि उत्तम पोषण मानिन्छन् । ब्राउन ब्रेड, पिनट बटर, ब्रोकाउली, गाँजर, कालो कफी र फाइबरयुक्त खानेकुरा पनि जिमका लागि राम्रो मानिन्छ ।

नियमित जिम गर्नेले पर्याप्त निन्द्रा पुर्‍याउन जरुरी हुन्छ । अल्कोहल, चुरोट तथा सुर्तीजन्य पदार्थ त्याग्नु उचित हुन्छ । यी चिजहरूले तपाईको शरीरमा नकारात्मक असर गरिरहेको हुन्छ र शरीरलाई कमजोर बनाउँदै लग्छ । मदिरा र फिटनेसको प्रायः विरोधी सम्बन्ध हुन्छ । रक्सीको प्रयोगले समग्र तन्दुरुस्ती घटाउँछ र व्यक्तिको फिटनेस लक्ष्यहरू प्राप्त गर्न सक्ने क्षमतामा बाधा पुर्‍याउँछ । 

जेहोस्, विभिन्न तरिकाहरूमार्फत शारीरिक तन्दुरुस्ती सुधार गर्नु जस्तै काम गर्ने र स्वस्थ आहार खाने रक्सीको लडाइँ र यसले निम्त्याउने धेरै नकारात्मक स्वास्थ्य प्रभावहरूको प्रतिरोध गर्ने सबैभन्दा प्रभावकारी तरिकाहरूमध्ये एक हो ।

‘जिम गर्दा संगीत र मोटिभेसनल भिडियोले पनि धेरै प्रभाव पार्छ । उत्साह उमंगले भरिएका क्रान्तिकारी गीत संगीतले जिम गर्ने जोकोहीलाई प्रेरित गरिरहेको हुन्छ,’ आचार्य थप्छन्, ‘सँगसँगै कार्डियो, जुम्बा, अरोबिक जस्ता अतिरिक्त व्यायाम गराउँदा सबै उमेर समूहकालाई समेटेर लान सकिने र वजन घटाउन सहज हुनुको साथै मुटुलाई पनि फाइदा पुर्‍याउँछ ।’