एक सातादेखि तराई/मधेशका अधिकांश क्षेत्रमा तापक्रम ह्वात्तै बढ्दा गर्मीले सीमा नाघेको छ । रूपन्देहीसहित तराईका धेरै जिल्लामा पाँच दिनयता तापक्रम ४० डिग्रीभन्दा बढी मापन गरिएको छ, जसले गर्दा तातो हावा ‘लू’ चल्न थालेपछि तराईका जिल्लाको जनजीवन उकुसमुकुसपूर्ण बनेको हो । 

लगातार पाँच दिनसम्म ४० डिग्रीभन्दा माथि तापक्रम पुगेमा लू चल्ने गर्छ ।

 शनिवार रूपन्देहीमा ४१, पश्चिम नवलपरासीमा ४०, कपिलवस्तुमा ४०, बाँकेमा ४१ र बर्दियामा ४० डिग्रीसम्म तापक्रम पुगेको थियो । आइतबार पनि तापक्रम ४० डिग्रीभन्दा माथि नै रहेको जल तथा मौसम विज्ञान विभागले जनाएको छ । 

गर्मी अझै बढ्दै जाने जल तथा मौसम विज्ञान विभागकी वरिष्ठ मौसमविद् प्रतिभा मानन्धरले बताइन् । पश्चिमी वायु सक्रिय नभएकाले गर्मी अझै केही दिन बढ्दै जाने उनको भनाइ छ । 

‘विगत केही दिनदेखि देशका अधिकांश भू–भागको अधिकतम तथा न्यूनतम् तापक्रम वृद्धि भइरहेको देखिन्छ,’ मानन्धरले लोकान्तरसँग भनिन्, ‘काठमाडौं उपत्यकालगायत देशका अन्य उपत्यकाहरूमा समेत तापक्रममा क्रमिक वृद्धि भइरहेको र तराई भू–भागम मुख्यतयाः मध्य तराई र आसपासमा अधिकतम तापक्रम ४० डिग्री सेल्सियस वा सो भन्दा बढी मापन भएको छ । अझै केही दिन वर्षा हुने देखिँदैन ।’

वरिष्ठ मौषमविद् मानन्धरले थपिन्, ‘तत्काल अर्को सिस्टम आएर तापक्रम घट्ने सम्भावना देखिँदैन । सुदूरपश्चिमका पहाडी जिल्ला, कर्णाली र गण्डकीमा आंशिक बदलीले केही राहत छ । बाग्मती, लुम्बिनी र मधेशमा तापक्रम बढ्दो छ । यसबाट बच्नुपर्ने अवस्था आएको छ ।’ 

बुटवल, भैहरवा, नेपालगञ्ज, गुलरिया, घोराही, परासी क्षेत्रका शहरमा उखर्माउलो गर्मीले सर्वसाधारण काममा निस्कन सकेका छैनन् भने धेरै ठाउँमा विद्यालय समेत गर्मीले बन्द गरिएका छन् । 

प्रि–मनसुनमा पानी नपर्दा बढ्दो तापक्रम दुई दिन वा बढी समय कायम रहने असामान्य गर्मीको अवस्थालाई ‘हिट वेभ’ भनिन्छ ।

वैशाख पहिलो साता पनि तराईका केही स्थानमा ‘हिट वेभ’ नै भन्न मिल्ने गरी तापक्रम बढेको हो । हिउँद र प्रि–मनसुनमा पनि खासै पानी नपरेकाले तापक्रम बढ्न सहयोग गरेको मौसमविद्हरूको विश्लेषण छ ।

देशभर चर्को गर्मी बढेसँगै लू चल्ने तराई क्षेत्रका बासिन्दाले शर्तकता अपनाउनुपर्ने सुझाव चिकित्सकले दिएका छन् । गर्मीको जोखिमलाई कम आँक्दा त्यसले घातक असर पार्ने लुम्बिनी प्रादेशिक अस्पतालका चिकित्सक डा. नेत्र रानाले बताए । 

‘तातो हावाबाट बच्न घरभित्र बस्ने, बाहिरी वातावरणमा नजाने, हिँडनैपर्ने अवस्था आए छाता र टोपीको प्रयोग गर्ने गर्नुपर्छ,’ रानाले भने, ‘प्रशस्त पानी र झोलिलो पदार्थ पिउनुपर्छ ।’ 

मौसम विज्ञान विभागले जेठ १८ देखि असोज १३ सम्मको अवधिलाई मनसुनी समय मानेको छ । गत वर्ष एक साताअघि नै नेपालमा मनसुन भित्रिएको थियो । यस वर्ष समयमा नै मनसुनी वर्षा हुने सम्भावना कम देखिएको छ । 

अहिलेको प्रणाली हेर्दा मनसुनी वर्षा शुरू हुन्छ भन्ने अवस्था छैन । अरू बेला भारतको केरलामा जुन १ मा मनसुन शुरू भइसक्थ्यो । त्यहाँ अझै प्रणाली विकसित भइसकेको छैन । त्यसैले समयमा नै मनसुनी वर्षा हुने सम्भावना न्यून देखिएको मौसम पूर्वानुमान महाशाखाले जनाएको छ ।

नेपालमा विशेष गरी मे र जुन महिनामा अत्यधिक गर्मी हुने गरेको छ । तर, केही वर्षदेखि अप्रिलमै अधिकतम तापक्रम पुग्ने गरेको विज्ञहरू बताउँछन् ।