विद्यार्थी नेता हुँदा पूर्वमन्त्री बालकृष्ण खाँणलाई हराएका ‘अब्बल’ हेडसर

बुटवल– बुटवल उपमहानगरपालिका–१० मा रहेको कालिका मानवज्ञान मावि ५ नम्बर प्रदेशकै धेरै विद्यार्थी पढ्ने सामुदायिक विद्यालय हो । यहाँ ५ हजार ८ सय ११ जना विद्यार्थी अध्ययनरत छन् ।

कालिका मानवज्ञानमा प्रत्येक वर्ष संस्थागत छाडेर भर्नाका लागि मात्रै झण्डै २ हजारभन्दा बढी विद्यार्थीको तछाडमछाड गर्छन् । संस्थागत विद्यालयको शिक्षाले आकर्षित गरेका अभिभावकलाई सरकारी विद्यालयमा तान्नु भनेको निकै कठिन काम हो ।

महंगो शुल्क लिने विद्यालय आसपासका बुटवलका संस्थागत स्कूलमा भन्दा राम्रो गुणस्तरको शिक्षा निःशुल्क पाइने भएपछि विद्यालयमा विद्यार्थीको चाप साविक कालिका (हाल कालिका मानवज्ञान) माविमा परेको हो । २०३७ सालमा कालिकाबाटै एसएलसी उत्तीर्ण गरेका घनश्याम पाठक कालिकाका प्रधानाध्यापक हुन् । उनले २०६५ सालदेखि विद्यालयको नेतृत्व सम्हालेका हुन् ।

विद्यालयमा पाठक प्रधानाध्यापक भएपछि शैक्षिक उन्नतिमा फड्को मार्न थालेको हो । विद्यालय २०७१ सालदेखि एसएलसीमा परीक्षामा लगातार सबैभन्दा बढी विद्यार्थी उत्तीर्ण गराई उत्तीर्ण गराई सामुदायिक विद्यालयतर्फ नेपालकै उत्कृष्ट विद्यालय बन्दै आएको छ । ५ वर्षसम्म १५ प्रतिशत विद्यार्थी उत्तीर्ण गराउन  नसकेर कारवाहीमा परेको विद्यालय पाठकले नेतृत्व सम्हालेपछि सरकारले अहिले विद्यालयलाई नमूना विद्यालयका रूपमा घोषणा गरेको छ ।

सरकारी विद्यालयको राष्ट्रिय नतिजा ३२ प्रतिशत रहेका कालिकालाई लगातार ९२ प्रतिशत भन्दा बढी विद्यार्थी उत्तीर्ण गराएर नमूना विद्यालय बनाउने जस पाठकलाई जान्छ ।

को हुन् कालिका मानवज्ञानका प्रअ पाठक ?

२०१७ साउन ६ गते बाग्लुङको गलकोट–९ चरौदीमा जन्मिएका पाठकले २०३५ सालमा कालिका माविबाटै एसएलसी द्वितीय श्रेणीमा उत्तीर्ण गरे । त्यसपछि १ वर्ष बाग्लुङ गलकोटकै जनहित निम्न माविमा अध्यापन गरे । त्यसपछि २०३७ सालमा बुटवल बहुमुखी क्याम्पसमा एजुकेसनमा भर्ना भए । क्याम्पस अध्ययन गर्दा उनी अखिलको तर्फबाट सभापतिको उम्मेदवार बने ।

नेविसंघको तर्फबाट हालका कांग्रेसका नेता तथा पूर्वमन्त्री बालकृष्ण खाँणलाई उनले भारी मतले पराजित गरे । त्यसपछि बीए पढ्न उनी २०४० सालमा पृथ्वीनारायण क्याम्पस पोखरा गए । बीए तर्फको अध्ययन पोखराबाट पूरा गरेपछि २०४५ मा उनी त्रिभुवन विश्वविद्यालय काठमाडौंमा अर्थशास्त्र र जोग्राफीमा प्रथम श्रेणीमा उत्तीर्ण गरे ।

अध्ययन पूरा गरेपछि पाठक पुन बाग्लुङ नै फर्केर २०४७ देखि ०५५ बाग्लुङ गलकोटकै पृथ्वी माविमा प्रधानाध्यापक भएर नेतृत्व सम्हाले । उनी प्रअ भएपछि पृथ्वी माविमा कमजोर नतिजा सुधारिँदै गयो । ५ वर्षको अन्तरालमा विद्यालय जिल्लाकै उत्कृष्ट विद्यालय बन्यो । 

त्यसपछि सरूवा भएर उनी २०५५ सालमा कालिका मावि बुटवल झरे । कालिकामा उनी सहायक अध्यापक भएर आएका थिए । उनी विद्यालय आउँदा विद्यालय ५ पटकसम्म कारवाहीमा परेको थियो । उनी कालिकामा आएपछि विद्यालयलाई अब यस्तै अवस्थामा राख्न हुँदैन भने मनमा अठोट लिए । नतिजा सुधार्नुपर्छ भनेर सबै शिक्षक कर्मचारीहरूसँग सधैं घोतलिन्थे ।

उनी कालिकामा आउँदा प्रअ थिए पाठकलाई नै पढाएका कौषलराज बस्याल । बस्याल सेवानिवृत्त भएपछि पाठक प्रअ भए २०६५ सालमा । कालिकाको नेतृत्व सम्हालेपछि पाठकले अठोट गरे कालिकालाई अब फेलरहित विद्यालय बनाउँछु । त्योसँगै उनले आफूले पढेको डेक्स बेन्च र भवन होइन । नयाँ व्यवस्थापन र भौतिक पूर्वाधार हुनुपर्छ भनेर पनि जुटे ।

उनी सधै विद्यालय बिहान ६ बजे पुग्न थाले । साँझ ८ बजेपछि मात्र घर फर्किन्छन् । उनी कडा र हक्की स्वभावका छन् । आफूले चाहेको कुरा पूरा गरेरै छाड्ने उनको स्वभाव छ । पढाइप्रति आलटाल गर्ने शिक्षकहरूप्रति उनी खरो भएर प्रस्तुत हुन्छन् । 

पाठक भन्छन्, ‘विद्यालयका प्रधानाध्यापक नियुक्ति गर्दा ज्येष्ठता अनुभवका आधारमा होइन । क्षमताका आधारमा हुनुपर्छ ।’ शिक्षकले इमान्दारीपूर्वक कक्षामा पढाइदिने हो भने मात्र पनि नेपालको शिक्षाको गुणस्तर सुधार आउन समय नलाग्ने पाठकको विश्वास छ । उनी भन्छन्, ‘कालिका मानवज्ञान माविको पढाइ राम्रो हुने, अरूको नहुनुपर्ने कारणै छैन । सबै स्कूलका शिक्षक उत्तिकै योग्य र तालिम प्राप्त छन् । उनीहरूले राम्रोसँग पढाइदिए पुग्छ ।’

२०५७ सालसम्म विद्यालय कारवाहीमा पर्यो । झण्डै १५ वर्षअघि यो विद्यालयको अवस्था दयनीय थियो । यहाँबाट २०५८ सालमा ३० प्रतिशत र मात्र पास भए त्यसपछि विद्यालयले क्रमशः नतिजा सुधार गर्दै लग्यो । बिस्तारै अभिभावक र विद्यार्थीको विश्वास जित्दै गएपछि काम गर्न सहज भयो । पछिल्ला दिनमा मेरा सहकर्मी शिक्षकले आफ्ना छोराछोरीलाई आफ्नै विद्यालयमा गर्वका साथ पढाउन थालेका छन् ।

कक्षाकोठामा आफूले इमान्दार साथ नपढाउने र मञ्चमा देशको शिक्षा नीति नै ठीक भएन भनेर भाषण गर्ने शिक्षक धेरै भएका कारण योग्यता परीक्षा पास गरेर आएका शिक्षक हुँदाहुँदै सामुदायिक विद्यालयको स्तर निकै खस्किएको पाठकले राम्ररी बुझेका छन् । अन्य विद्यालयमा व्यवस्थापन समितिको चुनावमा राजनीतिक पार्टीबीच प्रतिष्ठाको लडाइँ हुने गरेपनि कालिकामा त्यो देखिँदैन । अहिले कालिका माविका विद्यालय व्यवस्थापन समितिका अध्यक्ष होमबहादुर गलामी छन् । 

उनले सम्हालेको नेतृत्वलाई अभिभावक र विद्यार्थीले विश्वास जित्दै गएपछि काम गर्न सहज भयो । विद्यालय व्यवस्थापन र प्रशासन दुवै पक्ष गुणस्तर सुधार्नमा प्रतिबद्ध भएर लागेका कारण विद्यालयले प्रगति गर्दै गर्यो । अभिभावकबाट पाएको अटुट विश्वासलाई अवसरका रुपमा उपयोग गर्दै पाठकले आफ्नो कार्यकालको १७ वर्षमा कालिकालाई नेपालकै नमूना विद्यालय बनाएर देखाएका छन् ।

विद्यालयको पढाइ राम्रो भएपछि टाढा–टाढादेखिका विद्यार्थी आउन थाले ।  विद्यालयमा २ सेक्टर छन् । साविक कालिकामा अंग्रेजी नेपाली माध्यममा पढाइ हुन्छ । साविक मानवज्ञान माविमा अंग्रेजी माध्यमबाट मात्रै पढाइ हुन्छ । विद्यालयले टाढाका विद्यार्थी बोक्न आफ्नै ३ वटा स्कूल बस किनेको छ । गाडीका लागि भारतीय दूतावासकै सहयोग गरेको छ । विद्यालयको शैक्षिक र भौतिक उन्नतिमा फड्को मार्ने लक्ष्यमा प्रधानाध्यापक र व्यवस्थापन समितिको एकमत भएपछि सुधारका काम गर्न सजिलो भयो । 

विद्यालयले कर्मचारी तथा शिक्षक नियुक्ति गर्दा आफ्नाभन्दा पनि राम्रा र योग्य व्यक्ति छान्यो जसका कारण शैक्षिक गुणस्तर खस्किन पाएन । २०७४ सालको एसईई परीक्षामा विद्यालयबाट सहभागी विद्यार्थीमध्ये १ सय ८ जनाले ३ दशमलव ६५ जीपीए ल्याएर उत्तीर्ण भएका छन् । 

२०६५ सालमा मानविकी, शिक्षा र व्यवस्थापनका कक्षा सञ्चालन छन् । कक्षा ११ र १२ शुरू गरेको विद्यालयले विज्ञान संकाय पनि सञ्चालन गरेको छ । यसै विद्यालयको भगिनी संस्था हो, बुटवल कालिका कलेज । यहाँ स्नातक पढाइ हुन्छ । २०७० सालदेखि बीबीएस सञ्चालन गरेको कलेजले यसै वर्षदेखि बीसीएको कक्षा सञ्चालनको तयारी गरेको छ ।

विद्यालयमा २ सय १५ शिक्षक कर्मचारी छन् । पाठककी श्रीमती र १ छोरी दुर्घटनामा परेर मृत्यु भएको छ । उनका हाल २ छोरा छन् । दुवै छोराले कालिकाबाटै एसएलसी उत्तीर्ण गरेका हुन् ।