जीवन त्यस्तो चमत्कार हो, जो आफैँमा शून्य छ, शून्यमा विचरण गर्छ । ऊ शून्य पनि हो अनि शून्यकै खेल पनि हो । शून्यबाटै उठ्छ, शून्यमै खेल्छ र शून्यमै हराउँछ । हराउँछ भन्नुको अर्थ बिलाउँछ भन्ने होइन । त्यसैले त पुनः उठ्छ । थाहा छैन कताबाट उठ्छ तर उठ्न भने उठेकै हुन्छ । मात्र के हो भने उठान पनि शून्य, बैठान पनि शून्य । खेल्ने पनि शून्य, खेलाउने पनि शून्य र खेल मैदान पनि शून्य । अनि भएन त चमत्कार ? यसो त पूर्ण भन्नेहरू पनि उत्तिकै छन् । उनीहरूका अनुसार जीवनको यात्रा पूर्णबाटै शुरू हुन्छ र पूर्णमै पुगेर टुङ्गिन्छ । यहाँ आउने पनि पूर्ण नै हुन्छ र ल्याउने पनि पूर्ण नै हुन्छ । आश्चर्य त के भने पूर्णबाट पूर्ण निकाल्दा निकाल्नेवाला पनि पूर्ण नै रहन्छ । तथापि पूर्णमा सूक्ष्म अपेक्षा बाँकी नै रहन्छ । किनभने पूर्ण भन्नेबित्तिकै कति पूर्ण भन्ने हुन्छ तर शून्यमा त्यो पनि समाप्त हुन्छ । 

बुद्धदर्शनका अनुसार जीवनलाई बुझ्न वा जीवनले खोजेको पाउन शून्यमै पुग्नुपर्छ, शून्यमै झर्नुपर्छ तर संसारमा प्रायः के हुन्छ भने जे मिलेको छ त्यसैलाई समाउने प्रयास गरिन्छ । त्यसैलाई सर्वस्व ठानिन्छ, सर्वस्व मानिन्छ तर शून्य भनेको शून्य नै हो । शून्यलाई के समाउने, कहाँ समाउने तर हुन्छ यही । के–केन पाएजस्तो जस्तो गरी देख्ने, देखाउने, समाउने, समाउने प्रयास गरिन्छ । भेटिएकालाई जम्मा गर्न खोजिन्छ नभेटिकालाई भेट्ने प्रयास गरिन्छ, जसले गर्दा जीवन कहिल्यै नसुल्झिने गुथ्थी बन्दै गएको छ । जीवनको यही गाँठो बुझाउने र फुकाउन सिकाउने पुस्तकको नाम हो ‘जिउनुको मज्जा’ । 
न्युयोर्क टाइम्सको बेस्ट सेलरमा पर्न सफल यस पुस्तकलाई ‘योङ्गे मिङ्ग्युर रिम्पोछे’ले लेखेका हुन् । ‘एरिक स्वान्सन’को सहलेखन रहेको यस पुस्तकलाई डा सरोज धितालले नेपालीमा अनुवाद गरेका हुन् । पेशाले शल्यचिकित्सक डा धिताल पछिल्लो समयमा खासगरी बुद्धदर्शनप्रति आकर्षित हुँदै गएका छन् । यसअघि नै ‘छोक्नी रिम्पोछे’को ‘चित्त खुलोस् हृदयसँगै’को नेपाली अनुवाद गरिसकेका डा धितालको त्यसैको निरन्तरता हो यो, जसमा आधार, मार्ग तथा फल गरी तीन भाग र १८ प्रकरण छन् । यीमध्ये पहिलो भागमा आठ, दोस्रो भागमा छ र तेस्रो भागमा चार प्रकरण छन् । 

यी प्रकरणमार्फत् जीवन भनेको के हो, उसले खोजेको के हो र कसरी प्राप्त गर्न सकिन्छ भन्ने कुरालाई सरल ढङ्गले सम्झाउने काम गरेका छन् लेखकले । पुस्तक अनुवाद भए पनि पढ्दै जाँदा अनुवादजस्तो लाग्दैन । अपितु मूल लेखक नै उनै हुन् कि भन्ने भान पर्न सक्छ जो कोहीलाई पनि । बोलीचालीमा डा धितालको आफ्नै शैली छ, मिठास छ, स्वाद छ । यही मिठास र स्वाद राम्रैसँग पाइन्छ, जसले गर्दा पुस्तक थप रोचक र पठनीय हुन पुगेको छ भन्नै पर्ने हुन्छ । 

महाभारतमा एउटा कथा छ । १८ अक्षोहिणी योद्धाले वीरगति पाएका थिए रे त्यस युद्धमा तर त्यसका एउटा पात्र बर्बरिकको टाउकोले भने केवल कृष्णलाई मात्र देखेको थियो रे व्यासजीले भनेका । सायद त्यो टाउको पनि बुद्धजस्तै दार्शनिक पो रहेछ कि । नत्र बुद्धले संसारमा सून्यबाहेक केही नदेखेझैँ उसले कृष्णबाहेक अरूलाई किन नदेखेको होला र !  थाहा छैन कृष्ण पूर्ण हुन् कि शून्य तर बर्बरिकले देखेका भने कृष्ण नै थिए । हुन सक्छ उनले पनि कृष्ण भनेर सोही शून्यतर्फ नै इशारा गरेका पो हुन् कि । जे होस् बुद्ध दर्शनका अनुसार जीवन शून्यकै खेल हो । हामी क्षणिकरूपमा जे देख्छौँ वा पाउँछौँ त्यसैमा भुल्छौँ, त्यसैको पछि लाग्छौँ र सत्यको नजिक पुग्न सकिरहेका छैनौँ । पुग्न–पुग्न खोज्छौँ तर नजिकतिरै पुगेपछि बाटो बिराउँछौँ र दुःख पाउने गर्छौँ । 

प्रकृतिको नियम के हो भने पाउनका लागि गुमाउनुपर्छ । पाएको छाड्दै गए पाइन्छ, समाउन खोज्दा पाएको पनि फुत्किन्छ । बुद्धदर्शनको विशेषता भनेकै यसैलाई बुझाउनु हो । उनले यही सिकाएका छन्, यही देखाएका छन् । पाएको चीजको पछि नलाग्ने हो भने, त्यसैमा नहराउने हो भने पक्कै हामी पनि सोही परम सत्यको नजिक पुग्न सक्छौँ, सोही विराट सत्यको सुवास पाउनेछौँ, जुन बुद्ध पाएका थिए । यस पुस्तकमा लेखकले आफ्नै अनुभवका आधारमा यिनै कुरालाई बुझाउने प्रयास गरेका छन् । 

मूलतः संसारमा कमिलादेखि हात्तीसम्म र मानिसदेखि भुसुनासम्म सबैले खोजेका खुसी र आनन्द हो । थाहा छैन जड प्राणीले के खोज्छन् कुन्नि ? हुन सक्छ यही नै खोजिरहेका पो हुन् कि ? तर चेतन प्राणीले खोजेका भने खुसी र आनन्द नै हो । यसैका लागि रातदिन प्रयत्न गर्छ । प्रयत्न गर्दागर्दै अस्ताउँछ र पुनः अर्को दिन लिएर उदाउन पुग्छ । यसैबाट जीवन चलेको छ, चल्दै आएको छ । यस्तै अवस्था रहे सम्भवतः यसी गरी चली रहनेछ । खुसी बाहिर होइन आफैँभित्र छ तर बाहिर खोज्ने बानी परेकाले खोजी बाहिरै हुन्छ र त्यतै हराउँछ, हराउँदै आएको छ । 

पाउनका लागि भित्र छिर्नुपर्ने हुन्छ तर के गर्ने ढोकामा भोटे ताल्चा झुन्डिएको छ । यस्तो अवस्थामा पहिले त्यसैलाई खोल्नुपर्ने हो तर खुल्छ कसरी । जब लौ मार्‍यो ! ढोका त बन्द पो रहेछ भन्दै अर्कैतिर लाग्न थालिन्छ भने । अहिलेसम्म भएकै यही हो । यस पुस्तकले सोही ताल्चालाई देखाएको छ, बुझाएको छ र खोल्ने तरिका सिकाएको छ । यस अर्थमा पुस्तक संसारभरिकै मानिसले पढ्नै पर्ने हुन पुगेको छ । सायद न्युयोर्क टाइम्सको बेस्ट सेलरमा पर्नुको कारण पनि यही नै हुनुपर्छ । 

जीवनका कर्ता धेरै छन्, धेरै कर्ताले काम गरेका छन् तर ती सबै मनकै खेल हुन्, रूप हुन् । कर्ता निर्माण गर्ने पनि मन नै हो, कर्म निर्माण गर्ने पनि मन नै हो तर त्यही मन कहाँ छ भन्ने कुरा कसैलाई पनि थाहा छैन । संसारका एकसेएक वैज्ञानिकहरूसमेत बेखबर छन् यस बारेमा ।  तथापि यथार्थ के हो भने मन भन्ने चीज हुँदै नभएको चाहिँ होइन । छ, जब्बर छ । छ र त पो सबै काम गराइरहेको छ । गर्ने पनि उही हो, गराउने पनि उही हो । अनि गरिसकेपछि लौ हेर है दुनियाँ ! मैले यस्तो गरेँ भनेर देखाउने र रमाउने पनि उही हो । यस्तो अवस्थामा कसरी छैन भन्ने ? त्यसैले जबसम्म हामी यही मनको विशेषतालाई पिँधैसम्म पुगेर निरीक्षण गर्न सक्दैनौँ तबसम्म खुसी भन्ने चीज टाडै रहन्छ । पुस्तकमा लेखकले यिनै कुरालाई व्यावहारिक उदाहरणबाट सम्झाउने काम गरेका छन् । यस अर्थमा लेखक र अनुवादक धन्यवादका पात्र भएका छन् । 

अन्त्यमा आफ्ना भनाइहरू लेखक र अनुवादकमा समर्पण गर्दै बिदा हुन चाहन्छु । त्वदीयं वस्तु गोविन्द ! तुभ्यमेव समर्पये ।  भवतु सर्वमङ्गलम् !