सुन तस्करी सम्बन्धी छानबिन गर्न गठित जाँचबुझ आयोगले महिला र पुरुषलाई ५० ग्रामसम्म सुनका गहना  विदेशबाट जति पटक पनि ल्याउन दिने गरी ऐन संशोधन गर्न सिफारिस गरेको छ ।

पूर्वन्यायाधीश डिल्लीराज आचार्यको संयोजकत्वमा गठित उच्च स्तरीय जाँचबुझ आयोगले गृह मन्त्रालयलाई हस्तान्तरण गरेको प्रतिवेदनमा सरकारलाई उक्त सुझाव दिइएको हो । 

गृह मन्त्रालय उच्च स्रोतका अनुसार उक्त प्रतिवेदनमा विभिन्न नीतिगत, संरचनागत सुधार गर्न सिफारिश गरिएको छ । 'जसमध्ये झिटी गुन्टा नियमावलीलाई पनि संशोधन गरेर पुरुष र महिलाले समान ५० ग्रामको सुनको गहना जति पटक पनि ल्याउन पाउने गरी व्यवस्था मिलाउन सिफारिस गरिएको छ,' गृह स्रोतले लोकान्तरसँग भन्यो, '१५ दिनपछि मात्र एक व्यक्तिले सुनका गहना ल्याउन पाउने व्यवस्थालाई संशोधन गरेर जसले जति पटक पनि ल्याउन पाउने गरी व्यवस्था मिलाउन सिफारिस गरिएको छ ।'

सुन आयात गर्नका लागि नेपाल राष्ट्र बैंकबाट डलर खरिद गरेर खर्च गर्नु पर्ने समस्या यस्तो व्यवस्थाबाट कम हुने प्रतिवेदनमा उल्लेख छ ।

भन्सार ऐन संशोधन गरेर सजाय बढाउन सिफारिस 

त्यसै गरी भन्सार ऐनलाई पनि संशोधन गर्न आयोगले सिफारिस गरेको छ ।

'अहिलेको भन्सार ऐन पनि संशोधन गर्नुपर्छ भनिएको छ,' स्रोतले थप्यो,'कैद सजाय र जरिवाना बढाउन आयोगले सिफारिस गरेको छ । पटके कसूर गर्नेलाई बढी कैद र जरिवाना गर्नु पर्ने प्रतिवेदनमा सुझाव दिइएको छ ।'

विमानस्थलमा संरचनागत सुधार गर्न सिफारिस 

यसैगरी त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको संरचनागत सुधार गर्नुपर्ने सुझाव प्रतिवेदनले छ । विमानस्थलमा परिचालन भएका सुरक्षा निकाय तथा एजेन्सीहरूको एउटा संयुक्त निगरानी टोली हुनुपर्ने सिफारिस गरिएको छ । 'नेपाल प्रहरी, सशस्त्र प्रहरी, राजश्व अनुसन्धान विभाग, भन्सार विभाग  र राष्ट्रिय अनुसन्धान विभाग सहितका एजेन्सीको संयुक्त निगरानी टोली पनि विमानस्थलमा परिचालन गर्नुपर्छ भनेर आयोगले सिफारिस गरेको छ,' स्रोतले लोकान्तरसँग भन्यो,'सबै निकायको संयुक्त टोली भयो भने सबैलाई तस्करले मिलाउन गाह्रो हुने तर्क गरिएको छ ।'

भन्सार प्रमुख राजश्व समूहकै हुनुपर्ने 

त्यस बाहेक विमानस्थलको भन्सारमा खटिने सहसचिव (प्रमुख) राजश्व समूहको मात्रै हुनु पर्ने भनेर सिफारिस गरिएको छ ।'अहिले विभिन्न सेवा समूहबाट त्यहाँ सहसचिव खटिएर जाँदा पनि समस्या भएको आयोगको प्रतिवेदनले औँल्याएको छ,' त्यो स्रोतले थप्यो,'त्यसैले विमानस्थलको भन्सारका लागि छुट्टै राजश्व सेवाको समूह समुहिकृत गरेर त्यस समूहका सहसचिव मात्र परिचालन गर्न सुझाव दिइएको छ ।'

विमानस्थल देखि विभिन्न नाकामा भेहिकल स्क्यानर जडान गर्न सुझाव 

विमानस्थलमा भेहिकल स्क्यानर जडान गरेर संचालन गर्नु पर्ने सुझाव समेत दिइएको छ । अहिले पनि विमानस्थलमा भेहिकल स्क्यानर छन्  तर त्यसलाई सञ्चालनमा ल्याइएको छैन । उक्त स्क्यानरलाई सञ्चालनमा ल्याएर क्रमशः थानकोट नाकामा, तातोपानी नाकामा हुँदै विभिन्न नाकामा क्रमशः जडान गर्नुपर्ने सुझाव दिइएको छ ।

वीरगन्ज र नेपालगन्जमा सञ्चालित एकीकृत चेक पोस्ट बाहेक पुरानो नाकाबाट सम्भव भए सवारी साधन आउन नदिएर पैदल यात्रीलाई मात्र आउन दिनु हुने सुझाव दिइएको छ ।

भारतमा डिमोनेटाइजेसन भएपछि सुन तस्करी बढेको निष्कर्ष 

 भारतका प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले 'डिमोनेटाइजेसन' गरेपछि नेपालमा सुनको तस्करी बढेको आयोगले निष्कर्ष निकालेको छ । कालो धनलाई सेतो धन बनाउने प्रयोजनले भारतमा सुनको माग बढेपछि नेपालबाट भारत सुनको तस्करी बढेको आयोगको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ । त्यसै गरी इजी मनि आर्जन गर्ने उद्देश्यले विदेशमा सुनलाई मुद्राको सटहीको रूपमा प्रयोग गर्न सकिने उद्देश्यले देशले मुद्रा छाप्दा सुनलाई ४५ देखि ६८ प्रतिशत सम्म भार राख्नु पर्ने प्रावधानले पनि सुनको तस्करी बढेको आयोगको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ ।